Przepisy prawa odnoszące się do regulacji z zakresu wzorów przemysłowych zawierają właściwe środki prawne, jakie przysługują właścicielom wzorów z tytułu ich naruszenia przez osoby trzecie. Samo naruszenie prawa z rejestracji wzoru przemysłowego definiuje się, jako posłużenie się wzorem przemysłowym, który na zorientowanym użytkowniku nie wywołuje odmiennego ogólnego wrażenia niż wzór przemysłowy, którego naruszenie dotyczy. Zatem naruszenie wzoru przemysłowego postrzega się poprzez pryzmat tzw. „zorientowanego użytkownika”, który jest kimś „mniej” niż specjalistą z danej dziedziny (wzorzec odpowiedni przy naruszeniu prawa do patentu) i kimś „więcej” niż przeciętnym konsumentem (wzorzec odpowiedni przy naruszeniu znaku towarowego). Zorientowany użytkownik to osoba, która nie będąc specjalistą z danej dziedziny stale używa danego towaru i w związku z tym ma pewną wiedzę na temat danego rodzaju wzorów. Przy naruszeniu wzoru przemysłowego bierze się zatem pod uwagę okoliczność, czy osoba korzystająca z danego produktu może się pomylić co do jego pochodzenia.
Zgodnie z prawem własności przemysłowej właściciel wzoru przemysłowego może przede wszystkim żądać od naruszającego ten wzór zaniechania dokonywania dalszego naruszania oraz wydania bezpodstawnie uzyskanych korzyści związanych z naruszeniem prawa do wzoru. Drugie z roszczeń odnosi się w głównej mierze do zarobku, czy zysku, jaki uzyskał naruszyciel w związku ze swoim bezprawnym działaniem. Mowa tutaj o odzyskaniu odpowiedniej sumy, którą uzyskał naruszyciel za sprzedaż produktów wykorzystujących wzór przemysłowy. Kwota ta również może być w toku procesu odpowiednio zmodyfikowana w zależności od możliwości dowodowych uprawnionego do wzoru.
Z kolei pierwsze z nich to roszczenie zakazowe, gdzie w oparciu o nie można domagać się zakazania osobom trzecim wytwarzania, oferowania, wprowadzania do obrotu, importu, eksportu, używania wytworu, w którym wzór jest zawarty oraz składowania takiego wytworu dla takich celów. Dwa tutaj wskazane roszczenia dotyczą zarówno działania naruszyciela, które może być zawinione, jak i niezawinione. Trzecie roszczenie dotyczy sytuacji, gdy naruszycielowi można przypisać jakąś postać winy w związku z jego działaniem, np. wina umyślna, niedbalstwo. W razie zawinionego naruszenia można również żądać naprawienia wyrządzonej szkody na zasadach ogólnych (klasyczne roszczenie odszkodowawcze) albo poprzez zapłatę sumy pieniężnej w wysokości odpowiadającej opłacie licencyjnej albo innego stosownego wynagrodzenia, które w chwili ich dochodzenia byłyby należne tytułem udzielenia przez uprawnionego zgody na korzystanie ze wzoru. Roszczenie to jest roszczeniem majątkowym pieniężnym. Kwota odszkodowania musi być realna i uzasadniona. W przypadku niemożliwości wykazania konkretnej sumy odszkodowania przy zainicjowaniu procesu o naruszenie wzoru można kwotę odpowiednio zmodyfikować, w zależności od możliwości dowodowych w procesie.
Systemy ochrony wzorów przemysłowych
Z uwagi na zakres terytorialny ochrony wzoru przemysłowego, czyli terytorium, na którym dany wzór może być chroniony wyróżniamy 3 zasadnicze systemy ochrony wzorów przemysłowych:
- system krajowy,
- system wspólnotowy,
- system międzynarodowy.
System krajowy rejestracji wzorów przemysłowych opiera się na jego rejestracji przez urząd patentowy danego państwa. W Polsce takim urzędem jest Urząd Patentowy RP. Zgłoszenie dokonuje się na urzędowym formularzu dostępnym na stronie internetowej Urzędu Patentowego RP (www.upr.gov.pl).
Każde zgłoszenie wzoru przemysłowego powinno zawierać przy najmniej:
- oznaczenie zgłaszającego – imię i nazwisko lub nazwę w przypadku osób prawnych, adres, numer identyfikacji podatkowej (NIP), PESEL oraz REGON; określenie przedmiotu zgłoszenia oraz wniosek o rejestrację wzoru;
- opis wzoru wraz z jego ilustracją przedstawiającą przedmiot wzoru.
Opłata urzędowa za zgłoszenie wzoru przemysłowego wynosi obecnie 300 zł.
Wskazane zostało, że okres ochrony wzoru przemysłowego trwa 25 lat od daty jego zgłoszenia i jest podzielony na 5 letnie okresy ochronne. Każdy okres ochrony wzoru wymaga uiszczenia odpowiedniej opłaty urzędowej. W przeciwnym wypadku prawo wygasa. Opłaty za 5-letnie okresy ochrony przedstawiają się następująco:
Okres ochrony | Opłata |
1, 2, 3, 4 i 5 rok ochrony | 400 zł |
6, 7, 8, 9 i 10 rok ochrony | 1000 zł |
11, 12, 13, 14, i 15 rok ochrony | 2000 zł |
16, 17, 18, 19 i 20 rok ochrony | 3000 zł |
21, 22, 23, 24 i 25 rok ochrony | 4000 zł |
Całe postępowanie rejestracyjne wzoru przemysłowego przed Urzędem Patentowym RP trwa ok. 3 miesiące.
Wzorem wspólnotowym również podlegają ochronie zewnętrzne postacie produktu. Pewnym novum w przypadku wzoru wspólnotowego jest ochrona tzw. niezarejestrowanego wzoru przemysłowego. Oprócz bowiem prawa z rejestracji wzoru przemysłowego, których rejestracją zajmuje się specjalnie do tego powołany Urząd Harmonizacji Rynku Wewnętrznego w Alicante (ang. Office for the Harmonization in the Internal Market, w skrócie OHIM) również niezarejestrowany wzór wspólnotowy jest chroniony w oparciu o właściwe przepisy unijnego rozporządzenia. W ten sposób istnieje możliwość zapewnienia stosownej ochrony produktom o krótkotrwałej żywotności rynkowej, takim jak produkty modowe, zabawki. Unika się w ten sposób czasu poświęconego na procedurę rejestracji takiego wzoru.
Jedną z naczelnych zasad wspólnotowego wzoru przemysłowego jest jego jednolitość na terenie całej UE. Oznacza to, że nie można go podzielić na wzory krajowe wybranych państw UE, które będą w nich obowiązywać. Wzór jest wzorem wspólnotowym – unitarnym i niepodzielnym. Zatem zbycie lub unieważnienie prawa do takiego wzoru odnosi skutek w całej UE. Natomiast z drugiej strony prawo do takiego wzoru może być przedmiotem licencji w odniesieniu do całego terytorium UE lub jedynie jego części – wybranych państw.
Odpowiednio stworzona procedura zgłoszenia wzoru umożliwia szybką oraz wygodną jego rejestrację. Rocznie OHIM rejestruje ok. 80 000 tys. wzorów wspólnotowych.
Zgłoszenie wspólnotowego wzoru przemysłowego najwygodniej dokonać drogą elektroniczną poprzez formularz zgłoszeniowy dostępny na stronie internetowej OHIM – http://oami.europa.eu.
Również w przypadku wspólnotowego wzoru przemysłowego istnieje konieczność uiszczenia opłaty za zgłoszenie i rejestrację. Jest to jednak opłata zawierająca w sobie również ochronę wzoru za pierwsze 5 lat ochrony. Każda opłata składa się z 2 składowych: opłata podstawowa oraz opłata za publikację.
Opłata za rejestrację jednego wzoru wspólnotowego to koszt 230 EUR. W przypadku objęcia zgłoszeniem więcej ilości wzorów (2-10 wzorów) opłata za rejestrację każdego z nich wynosi 115 EUR. Za wzór 11 i każdy następny opłata wynosi 50 EUR od wzoru.
Z kolei opłata za publikację o rejestracji jednego wzoru wynosi 120 EUR. Opłata za publikację
o rejestracji 2-10 wzorów to koszt 60 EUR od wzoru. Opłata za publikację o rejestracji wzoru 11 i więcej to koszt 30 EUR za wzór.
Opłaty za kolejne 5-letnie okresy ochrony wzoru przedstawiają się następująco:
Okres ochrony | Opłata |
Pierwszy 5-letni okres ochrony | 90 EUR |
Drugi 5-letni okres ochrony | 120 EUR |
Trzeci 5-letni okres ochrony | 150 EUR |
Czwarty 5-letni okres ochrony | 180 EUR |
System międzynarodowej rejestracji wzorów przemysłowych umożliwia objęcie ochroną danego produktu w oparciu o wzór przemysłowy w większej ilości państw. Państwa te muszą należeć do tzw. sytemu haskiego, czyli do grupy państw, które ratyfikowały Akt genewski Porozumienia Haskiego z dnia 2 lipca 1999 r. w sprawie międzynarodowej rejestracji wzorów przemysłowych. Biuro Międzynarodowe Światowej Organizacji Własności Intelektualnej (WIPO) – agenda Organizacji Narodów Zjednoczonych (ONZ) odpowiedzialna za sprawy ochrony własności intelektualnej na świecie, pełni funkcję administracyjną w stosunku do systemu haskiego. Polska jest stroną tego porozumienia od dnia 2 lipca 2009 r.
System ten umożliwia rejestrację za pomocą jednego formularza wzorów przemysłowych w blisko 50 państwach – członkach systemu haskiego. Lista dostępnych państw znajduje się pod następującym linkiem – http://www.wipo.int/hague/en/members/.
Języki urzędowe zgłoszenia międzynarodowego wzoru to: angielski, francuski, hiszpański. Zgłoszenie wzoru przemysłowego musi obligatoryjnie obejmować wskazanie danych zgłaszającego, odwzorowanie wzoru przemysłowego oraz wyznaczenie państw, w których ma zostać przyznana ochrona.
Prawa z rejestracji wzorów mogą być przedłużone o kolejny okres pięciu lat, w odniesieniu do każdego z wyznaczonych państw do upływu okresu całkowitej ochrony liczonego według przepisów każdego
z państw wskazanych w formularzu. Jak wyżej wskazano – w Polsce jest to 25 lat, odnawialne co 5 lat.
Ochrona międzynarodowego wzoru przemysłowego odbywa się po uiszczeniu odpowiedniej opłaty na konto WIPO. Każda opłata urzędowa za zgłoszenie wzoru to opłata podstawowa oraz opłata za każde wyznaczone do ochrony państwo. Poniższej wskazano wysokość wymaganych opłat.
liczba wzorów | opłata podstawowa (w CHF) | opłata od wyznaczonego kraju (w CHF) | opłata za publikację (w CHF) | |
1 wzór |
397 |
Poziom 1 | 42 |
17 (za każdą odmianę wzoru) |
Poziom 2 | 60 | |||
Poziom 3 | 90 | |||
każdy kolejny wzór |
19 |
Poziom 1 | 2 | |
Poziom 2 | 20 | |||
Poziom 3 | 50 |
Wszystkie opłaty należy uiścić we frankach szwajcarskich (CHF), najwygodniej za pomocą przelewu bankowego na nr konta bankowego prowadzonego przez WIPO.