Nie każdy wytwór może być objęty ochroną jako wzór przemysłowy. Jak wskazuje regulacja art. 106 ustawy prawo własności przemysłowej nie udziela się praw z rejestracji na wzory przemysłowe, których wykorzystywanie byłoby sprzeczne z porządkiem publicznym lub dobrymi obyczajami. Sprzeczne z dobrymi obyczajami są przykładowo wzory wulgarne lub obraźliwe. Natomiast porządek publiczny wyłącza z rejestracji wzory, których używanie w obrocie stanowiłoby przestępstwo, tj. wzory o charakterze rasistowskim, pornograficznym czy pochwalające popełnianie przestępstw.
Dodatkowo, spod ochrony wyłączone są wzory zawierające elementy przedstawiające symbole o charakterze m.in. religijnym czy patriotycznym oraz zasadniczo również wzory składające się z elementów będących m.in. symbolami Rzeczpospolitej Polskiej i państw obcych.
Jak wskazuję Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie (wyrok WSA w Warszawie z dnia 16 lutego 2012 r., VI SA/Wa 1717/11) pojęcie „dobrych obyczajów” ma na celu przede wszystkim „niedopuszczeniu do obrotu wzorów, które naruszają społeczny porządek moralny” a badanie czy takowe są naruszone powinno odbywać się w ramach cyrkulacji rynkowej w zderzeniu z ogólnie akceptowanymi zasadami moralnymi. Z drugiej strony „porządek publiczny” Sąd zdefiniował jako elementarne zasady prawne i społeczne, w tym przede wszystkim zasady prawne wynikające z Konstytucji.
Na marginesie można wskazać, iż w sprawach znaków towarowych orzecznictwo unijne za sprzeczne z porządkiem publicznym i dobrymi obyczajami uznaje przykładowo symbole despotyzmu, w tym sierp i młot oraz pięciopunktową czerwoną gwiazdę. Tym samym odmówiono rejestracji wspólnotowego znaku towarowego składającego się z dokładnego przedstawienia herbu dawnego Związku Socjalistycznych Republik Radzieckich (ZSRR). Sąd uznał, że symbole związane z byłym ZSRR będą postrzegane jako sprzeczne z porządkiem publicznym i przyjętymi zasadami moralności przez znaczną część właściwego społeczeństwa, mianowicie ogół społeczeństwa żyjącego w części Unii Europejskiej, która podlegała reżimowi sowieckiemu (wyrok Sądu Unii Europejskiej z 20 września 2011 w sprawie T‑232/10). Zgłoszony znak towarowy przedstawiał się następująco:
Źródło: https://euipo.europa.eu/eSearch/#details/trademarks/003958154
W ramach przemysłu motoryzacyjnego ważnym wyłączeniem jest kwestia wytwarzania i wprowadzania do obrotu części zamiennych. Klauzula napraw (must-match), która wykształciła się w prawie wspólnotowym i krajowym, ogranicza prawo do ochrony w stosunku do części składowych wytworu używanych do jego naprawy (art. 1061 p.w.p.). W przypadku branży motoryzacyjnej najczęściej cytowanymi przykładami są części karoserii czy szyb samochodu. Poprzez powyższe wyłączenie monopolu na części zamienne, osoby trzecie mogą z nich korzystać dla celów m.in. wytwarzania, oferowania, importu czy eksportu.
Przykładowo można zarejestrować wzór szyby samochodu, tak jak wzór poniżej (Rp.12601). Jednocześnie w związku z klauzulą napraw można wytwarzać i oferować zamienniki służące do naprawy konkretnego modelu samochodu. Jednakże, niezgodne z powyższą klauzulą byłyby czynności związane z tzw. „tuningiem” aut, jak również czynności wykorzystujące daną część konkretnego modelu auta do naprawy zupełnie innego modelu.
(Rp.12601)
Źródło: http://regservds.uprp.pl/register/application?number=Wp.12131
Obok powyższej klauzuli napraw (must-match), kolejną regulacją przeciwdziałającą działaniom monopolizującym jest klauzula połączenia lub współdziałania z innym wytworem (must-fit). Ze względu na standaryzacje produktów różnych marek, spod ochrony prawa z rejestracji zgodnie z art. 107 ust. 1 pkt 2 ustawy prawo własności przemysłowej wyłączone są cechy postaci produktu, które muszą być koniecznie odtworzone w dokładnej formie i wymiarach, aby możliwe było ich mechaniczne połączenie lub współdziałanie z innym produktem. W ramach oceny możliwości zastosowania wyłączenia must-fit przeprowadza się test wielości form, według którego w razie istnienia alternatywnej formy, umożliwiającej połączenie lub współdziałanie wytworów, klauzula must-fit nie ma zastosowania.
Rolę porządkującą między ochroną przewidzianą reżimem patentowym a regulacjami związanymi z wzorami przemysłowymi stanowi m.in. ochrona rozwiązań technicznych. W przypadku cech wytworu wynikających wyłącznie z funkcji technicznych, nie podlegają one ochronie z prawa rejestracji wzoru przemysłowego (art. 107 ust. 1 pkt 1 p.w.p.). Wyłączone są więc takie właściwości produktu, które wymuszone są przez określony rezultat techniczny związany z użyciem danego wytworu jako elementy zarezerwowane dla ochrony patentowej lub ochrony wzorów użytkowych. Przykładowo, kształty końcówek drutu służącego do zamocowania na nim główek sztucznych kwiatów (tak jak wskazane w grafice przedmiotowego wzoru Rp.09344 poniżej) nie mogą być objęte ochroną, ponieważ służą jedynie zapewnieniu pewnego połączenia łodygi (w postaci drutu) z kwiatem (wyrok WSA w Warszawie z dnia 15 stycznia 2008 r., VI SA/Wa 2029/07).
(Rp.09344)
Źródło: http://regservds.uprp.pl/register/application?number=Wp.07717
Autor: Agata Stachowiak, prawnik
KONDRAT i Partnerzy biuro@kondrat.pl
Źródło zdjęcia: www.pixabay.com
